Bu dünya həyatı oyun-oyuncaqdan, əyləncədən başqa bir şey deyildir. Axirət yurdu isə, şübhəsiz ki, əbədi həyatdır. Kaş biləydilər! (Ənkəbut surəsi, 64)

Dünyadakı hər şeyin bir məqsədlə yaradıldığını unutmayın. Ətrafınızda gördüyünüz hər şeyin yaranma səbəbi var. Hər şey kimi, sizin və sizinlə bərabər bütün insanların da dünyada var olmasının bir məqsədi var:

Hansınızın əməlcə daha gözəl olduğunu sınamaq üçün ölümü və həyatı yaradan Odur. O, yenilməz qüvvət sahibidir, (çox) bağışlayandır. (Mülk surəsi, 2)

Yuxarıdakı ayədə də görüldüyü kimi, Allah insanları sınamaq üçün həyatı yaratmış və insanları dünyaya müvəqqəti yerləşdirmişdir. Burada qarşımıza çıxan hadisələrlə bizi sınayır. İnkarçıların ortaya çıxması, inanların pisliklərdən arınması və cənnət əxlaqına çatması üçün həyatı davam etdirir. Yəni dünya sadəcə Allahın razılığını qazana bilməyimiz üçün sınaq yeridir.

Allah insanlara qorumaları lazım olan sərhədləri, razı qalacağı davranışları və Onu razı etməyəcək hər şeyi açıq şəkildə bildirmişdir. Buna görə, insan dünyadakı hərəkətlərinə görə əbədi həyatında cəza alacaq və ya mükafata layiq olacaqdır. Yaşadığımız hər saniyə bizi ya cənnətə yaxud da cəhənnəmə yaxınlaşdırır.

Ona görə siz də hazırda sınandığınızı və bu sınağın nəticəsində sonsuz həyatınızı müəyyən edəcəyini və bu nəticənin çox yaxın olduğunu əsla unutmayın. Allah bu həqiqəti qullarına bir çox əyədə xatırladır və o günə qarşı onları bu şəkildə xəbərdar edir:

Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun! Hər kəs sabah üçün nə etdiyinə nəzər salsın. Allahdan qorxun. Həqiqətən, Allah etdiklərinizdən xəbərdardır! (Həşr surəsi, 18)

Allah dünyanın keçici və aldadıcı bəzəklərinə ehtirasla bağlanmaqdan insanları çəkindirir. Çünki insanın nə malı, nə gözəlliyi, nə mövqeyi, qısası dünyada sahib olduğu heç bir şey -bunları Allahın razılığına uyğun istifadə etmədiyi müddətcə ona axirətdə fayda verməyəcək. İnsan, bədəni də daxil olmaqla sahib olduğu hər şeyi dünyada buraxıb axirətə gedəcək. Torpağa basdırılan bədəni çürüyüb gedəcək, dünyada ehtirasla sahib olduğu malı, mülkü zaman keçdikcə yerlə bir olacaq. Özü isə tək-tənha, eynilə digər insanlar kimi sorğuya çəkilmək üçün Rəbbimizin hüzuruna gələcək. Bu açıq həqiqətə baxmayaraq, insanların böyük bir hissəsi gündəlik işlərinə dalaraq ölümü, axirəti unudurlar. Bütün həyatlarının bu dünyadakı yaşam olduğunu zənn edirlər. Quranda insanların bu psixologiyası bu şəkildə izah edilir:

(Qiyaməti inkar edənlər) belə deyirlər: “Dünya həyatımızdan başqa heç bir həyat yoxdur; ölürük və dirilirik; bizi öldürən ancaq dəhrdir. Bu barədə onların heç bir biliyi yoxdur. Onlar ancaq zənnə qapılırlar! (Casiyə surəsi, 24)

Halbuki insanların göz ardı etdiyi çox önəmli bir gerçək var. Dünyadakı həyat çox qısadır. Hazırda 30 yaşında olan bir insan üçün düşünək. Özündən 30 ilin necə keçdiyini soruşsanız çox guman ki, «elə sürətlə keçdi ki, anlamadım» deyəcək. Etdiklərini danışmasını istəsəniz, ən çox bir neçə saat 30 il boyunca etdiklərini danışacaq. Bu insanın da önündə ən çox 30 il daha ömrü qalıb. Önündəki zaman da keçmişdəki zaman kimi sürətlə keçib gedəcəkdir. Allah dünyada yaşanan bu müddətin qısalığına bir çox ayədə diqqət çəkmiş, insanların axirətdə bunu açıq şəkildə etiraf edəcəklərini bildirmişdir. Bu ayələrdən bəziləri bunlardır:

(Allah müşrikləri) gündüz bir saat belə (dünyada) olmamışlar kimi, bir yerə toplayacağı gün... (Yunis surəsi, 45)

Qiyamət qopacağı gün günahkarlar bir saatdan artıq qalmadıqlarına and içərlər. Onlar belə döndərilirdilər (yoldan çıxardılırdılar). (Rum surəsi, 55)

Allah insanların dünyaya ehtirasla  bağlanmamaları üçün dünyada gözəlliklərlə yanaşı bir çox əskiklik, çirkinlik də yaratmış və dünyanın keçiciliyini də göz önünə sərmişdir. Ancaq bu, üzərində ətraflı şəkildə düşünülməli bir mövzudur. Belə düşünün. Ən dəyər verdiyiniz, ən gözəl gördüyünüz şeylər qısa müddət ərzində köhnəlir, sevdikləriniz bir-bir ölür, ətrafınızdakı ən gözəl insanlar qocalır, xəstəliklərin biri qutarıb başqası başlayır. İndiyə qədər yaşadığınız ən xoşbəxt anlarınız, gəlməsini səbirsizliklə gözlədiyiniz anlar, çox sıxıntılı olduğunuz anlar da hamısı keçib getdi. Bundan sonra da belə olacaq və siz bir göz qırpımında keçən müddət ərzində hər zaman sınanacaqsız. Bu imtahan ölüm gəlib sizə çatana qədər davam edəcək... Sonra isə yer üzündə tarix boyu yaşamış bütün insanlar kimi etdiklərinizin əvəzini nöqsansız şəkildə görəcək, buna görə sonsuz həyatınız başlayacaq.

Halbuki insan heç bir gözəlliyin, heç bir xoşbəxt anının müvəqqəti olmasını istəməz. Amma çox tez keçən dünyada nə qədər çalışsa da bu mümkün deyil. O zaman bu arzulara necə çatacaq? Məhz cənnət, insanın bütün bu istəklərinə təxmin ediləndən də artıqlaması ilə qovuşacağı yeganə yerdir.

Siz də qəlbinizdəki bu istəkləri yaşaya biləcəyiniz yerin dünya olmadığını, əgər həqiqətən sonsuz nemətləri istəyirsinizsə, dünya həyatının ardınca düşməməyiniz, əksinə, axirət üçün hazırlıq görməli olduğunuzu unutmayın.

Bu həqiqətlərdən qəflət içində olan inkarçılar isə həyatın ölümlə bitdiyinə dair batil inancları səbəbilə istədikləri hər şeyi dünyadakı qısa müddətin içinə sığışdırmağa çalışırlar. Bütün gözəlliklərə və zövqlərə dünyada çatmağa çalışırlar. Ölümlə birlikdə hər şeydən məhrum qalacaqlarından narahat olduqları üçün bu dünyadan mümkün qədər yararlanmağa çalışırlar. Halbuki bu boşa gedən bir cəhddir. Dünya çox əksikdir. Hər şeyin daha gözəli və bitib tükənməyəni axirətdədir. Belə ki, bu nemətlər yalnız Allaha ibadət edən saleh möminlər üçündür. İnkar edənlərin isə görəcəyi nemətlər ancaq bu dünyadakı qədərdir. Bu şəxslərin axirətdə oda atılacaqlarını Allah belə bildirir:

Kafirlər Odun qarşısına gətiriləcəkləri gün (onlara deyiləcəkdir:) “Siz dünya həyatınızda pak nemətlərinizi sərf edib qurtardınız və onlardan zövq aldınız. Bu gün isə siz yer üzündə haqsız olaraq təkəbbür göstərdiyinizə və asi olduğunuza görə alçaldıcı əzabla cəzalandırılacaqsınız!” (Əhqaf surəsi, 20)

Göründüyü kimi, dünyadakı heç bir iş cəhənnəmdən xilas olmaq üçün görüləcək işlərdən əhəmiyyətli deyil. Bir tələbə məktəbini bitirə bilmək, bir başqası pul qazanıb sərvət toplamaq, bir başqası isə yaxşı bir mövqeyə gəlmək üçün bütün gücü ilə çalışır. Ancaq heç vaxt unutmamalıdır ki, insan məktəbini bitirəcəyi günü görməyə bilər və ya qazandığı pulu xərcləyəcək qədər yaşayamaya bilər. Amma qəti olaraq yaşayacağı bir həqiqət var ki, o da din günü Allaha hesabat verəcəyidir.

Bizimlə qarşılaşacaqlarına ümid etməyənlərin, (axirətdən vaz keçərək) dünyanı bəyənib ona bel bağlayanların və ayələrimizdən qafil olanların - məhz onların qazandıqları günahlara görə düşəcəkləri yer Cəhənnəmdir! (Yunis surəsi, 7-8)

Əslində Allahın insanları tez-tez tövbə etmələrinə, öyüd alıp-düşünmelerine səbəb olacaq xəstəlik, qəza, qocalma kimi hadisələrlə qarşılaşdırması düşünənlər üçün dünyanın əskik yaradılmış və bağlanılacaq bir yer olmadığını açıq şəkildə ortaya qoyur:

Münafiqlər ildə bir-iki dəfə bəlaya giriftar olduqlarını görmürlərmi? Bununla belə, yenə tövbə edib ibrət almırlar! (Tövbə surəsi,126 )

«…Siz dünya mənfəətlərini istəyirsiniz, Allah isə axirəti (qazanmağınızı) istəyir…» (Ənfal surəsi, 67) ayəsində də bildirildiyi kimi, Allah qullarının axirətdə ən gözəl məqama nail olmaları üçün dünyanın nöqsanlarla dolu olduğunu daim xatırladır.

Siz də bu xatırlatmaları göz ardı etməyin və sonsuz xoşbəxtlik üçün dünyada Allahı razı etməli olduğunuzu unutmayın. Allah ayəsində qısa olan dünya həyatına bağlananların sonsuz həyatı itirdiklərini bütün açıqlığı ilə belə bildirmişdir:

Biz axirət qazancını (savabını) istəyənin qazancını artırar, dünya mənfəəti istəyənə də ondan verərik. Onun axirətdə heç bir payı yoxdur. (Şura surəsi, 20)

(Kafirlərin) bəzi zümrələrini sınamaq üçün onlara dünya həyatının zinəti olaraq verdiyimiz mal-dövlətə rəğbət gözü ilə baxma! Rəbbinin ruzisi həm daha xeyirli, həm də daha baqidir (sürəklidir, əbədidir)! (Taha surəsi, 131)

Ancaq bütün bunlarla yanaşı, Allahın Özündən axirəti istəyən saleh iman sahiblərini dünyada da ən gözəl həyat içində yaşadacağını unutmayın. Möminlər həm dünya nemətlərinin, həm də axirət nemətlərinin ən gözəlinə qovuşanlardır.

Onlara dünyada da, axirətdə də müjdə vardır… (Yunis surəsi, 64)