“O saat mütləq gələcəkdir, ona heç bir şəkk-şübhə yoxdur və Allah qəbirlərdə olanları dirildəcəkdir!” (“Həcc” surəsi, 22/7)

Ölüm get-gedə yaxınlaşır. İstər gənc olun, istərsə də yaşlı, keçən hər gün, hətta hər dəqiqə ölümə bir az da yaxınlaşırsınız. Zamana mane ola bilmir və ölümün yaxınlaşmasına heç cür əngəl ola bilmirsiniz. Göstərdiyiniz səylərin heç biri sizi və ətrafınızdakıları hər şeyə baxmayaraq müvəqqəti olmaqdan ayırmır. Dünyadakı hər şey kimi siz də həyatınızı sona çatdıracaq günə doğru irəliləyirsiniz.

Ancaq dünyada ölümlü olanlar yalnız insanlar deyil. Digər bütün canlılar, yer üzü, hətta bütün kainat da ölümlüdür, onların hamısının yox olacaqları bir gün müəyyən edilmişdir. Bax, o gün son gündür. O gündən sonra dünya həyatı sona çatacaq. Qiyamət günü yalnız dəhşətin yaşandığı, ölçüləri heç bir insanın təsəvvür edə bilməyəcəyi qədər qorxunc, eyni zamanda, görkəmli bir son gün olacaq. Yer üzündəki hər şey yerlə bir olacaq, ulduzlar silinib töküləcək, günəş sönəcək. O vaxta qədər dünya üzərində yaşamış bütün insanlar bir araya toplanacaq və bu günə şahid olacaqlar. Bu son gün inkarçılar üçün çətin gündür və bu günün sahibi, şübhəsiz ki, aləmlərin Rəbbi olan Allah`dır.

Qiyamət yaxınlaşaraq gəlməkdədir. İnsanların çoxunun inamının əksinə olaraq qiyamət heç də uzaq deyildir. O gün dünya ilə birlikdə dünyaya aid olan hər şey də yox olacaq. Tamahkarlıqlar, acgözlüklər, istəklər, qızğınlıqlar, şəhvət, düşmənçilik və zövqlər sona çatacaq. Gələcəyə yönəlmiş planların heç bir mənası qalmayacaq. Allah`a qaytarılacağını unudan hər kəs üçün çox sevdiyi, sonsuz həyatdan üstün tutduğu dünyanın bütün o aldadıcı zənginlikləri, gözəllikləri və məşğuliyyətləri ilə birgə sona çatdığı gün gəlmişdir. Bax, o gün insanlar Allah`ın varlığına qəti bir biçimdə şahid olacaq, unutmamağa çalışdığı ölüm günü ilə qarşı-qarşıya qalacaqlar. Allah`ı və axirət həyatını unudaraq keçirdiyi bu qısa ömür artıq sona çatmışdır və yeni bir başlanğıcı gözləməkdədir. Bu başlanğıc əsla son olmayacaq və inkarçılara əsla xoşbəxtlik gətirməyəcək. Bu sonsuz həyatın ilk anından etibarən əzab elə şiddətlidir ki, bunu yaşayanlar əzabın yerinə ölümü və yox olmağı istəyəcəklər. Bu həyatın başlanğıcı qiyamət saatıdır. Və şübhəsiz ki, qiyamət saatı yaxınlaşaraq gəlməkdədir.
Dünya həyatı müvəqqətİ, ölüm İsə mütləq həqİqətdİr

Uşaqlığınızın ilk günlərindən etibarən gələcəyinizlə bağlı aşkar bir hədəfə yönəlir və ya başqaları tərəfindən yönləndirilirsiniz. Ehtimal ki, bunlarla qarşılaşırsınız: yaşınız artdıqca artıq ailəniz və işiniz olmuşdur; daha çox pul qazanmaq və daha rahat yaşamaq üçün cəhd göstərirsiniz; uşaqlarınızı yetişdirir, onların sizdən də gözəl həyat sürməsini istəyirsiniz; həftədə bir dəfə ailə toplantılarına qatılır, tətil edir, işə gedir, qalan vaxtınızı da evdə keçirirsiniz; bir neçə kəm-kəsiri nəzərə almasaq, həyatınızda hər şey müntəzəm davam edir, əsasən, fövqəladə vəziyyətlərlə qarşılaşmırsınız.

Həyatınızdakı hər şey sanki daha əvvəlcədən müəyyənləşdirilmiş kimidir, ətrafınızdakı insanların həyatı da bir-biri ilə böyük bənzərliklərə malikdir. Bu oxşar ssenarilərə görə yaşamaq üçün çalışmalı, nəslinizi davam etdirmək üçün də ailə qurmalısınız. Əslində, yaxşı bir ailə və yaxşı bir işdən əlavə həyatın başqa nə məqsədi ola bilər ki! Bunlar təmin edildikdən sonra xoşbəxt bir həyat barədə düşünürsünüz. Beləcə, hər şey rahat olacaq və həyatınızın qalan hissəsini rahatlıqla keçirəcəksiniz.

Halbuki, bunları düşünərkən bədəninizdə və ətrafınızda bəzi mühüm dəyişikliklər olur. Vücudunuzdakı fərqli funksiyalara sahib olan bir çox hüceyrə işini tamamlayıb ölür və yaşınız artdıqca bunların təzələnməsi daha da yavaş getməyə başlayır. Bədəniniz yaşlanır və bu yöndə davamlı əlamətlər, xəstəliklər, çatışmazlıqlar ortaya çıxır. Zaman sürətlə irəliləyir və geri dönmənin mümkünsüzlüyü özünü zaman keçdikcə daha açıq bir şəkildə göstərir. Siz sakit və rahat keçirməyi planlaşdırdığınız qalan ömrünüzdə get-gedə ölümə doğru yaxınlaşdığınızın fərqindəsiniz. Bax, bu səbəblə, dünya həyatı sizə gözlədiyiniz rahatlığı və sakitliyi həqiqi mənada əsla verməz. O ana qədər sizi bir çox cəhətlərdən qane etdiyini düşündüyünüz bu həyatın bir sonu vardır. Bax, bu sonun ardından əsl həqiqətlərlə üz-üzə gəlinəcək. O halda, dünya həyatında hədəf seçdiyiniz heç bir şey sizin həqiqi məqsədiniz olmamalıdır. Çünki dünya həyatı yalnız müvəqqəti bir imtahan yeridir. Kimin daha gözəl davranış göstərdiyinin sınandığı yerdir. Allah bizə bu mühüm həqiqəti belə bildirir:

    “Hansınızın əməlcə daha gözəl olduğunu sınamaq üçün ölümü və həyatı yaradan Odur. O, yenilməz qüvvət sahibidir, bağışlayandır”. (“Mülk” surəsi, 67/2)

Həyatın həqiqi məqsədi yaxşı bir ailə və yaxşı bir iş deyil. Hər kəsin tək bir yaradılış məqsədi vardır - Allah`a qul olmaq. Dünyada əldə edilmiş mal-dövlət, həyat yoldaşı, uşaq, mövqe, etibar kimi qazancların hamısı həyat boyunca böyük bir tutqu ilə bağlanılan dəyərlərdir. Fəqət, ölümün ilk anından etibarən bu dünyəvi qazanclar bütün dəyərini və əhəmiyyətini bir anda itirir. Bu, hər kəsin bildiyi, amma düşünməkdən çəkindiyi bir həqiqətdir. Buna görə də əsl məqsəd bu olmamalıdır. O zaman həqiqi məqsədin və qazancın nə olduğunu çox yaxşı düşünmək, qavramaq lazımdır. Budur, Allah yaradılışın əsl məqsədini ayədə belə bildirir:

    “Mən cinləri və insanları yalnız Mənə ibadət etmək üçün yaratdım!” (“Zariyat” surəsi, 51/56)

Ancaq Allah`a qulluq borcunun tam şəkildə yerinə yetirilməsi ilə ölümdən sonra başlayan axirət həyatı üçün gözəl bir ümid mövzu ola bilər. İnsanların böyük hissəsinin sahib olduğu yanlış bir ümid var. Xeyli insan bu ehtimala inanaraq özünü rahatlamağa çalışır. Halbuki, bu, böyük bir yanlışlıqdır. Əgər bir insanın axirətə, ölümdən sonrakı həyatda yaşamağa ümidi yoxdursa, o zaman da geriyə tək bir ehtimal qalır: ölümlə birlikdə sonsuzadək yox olmaq! Bu ehtimal isə digərləri ilə müqayisədə daha çox qorxu yaradır. Allah`a qulluq etməyi rədd edən insanlar bu ehtimaldan qorxduqları və onu unutmaq istədikləri üçün özlərinə çeşidli üsullar icad edirlər. Ümumilikdə bu üsulların hamısı eynidir: ölüm söhbət mövzusu olmaz, onun barəsində danışılmaz, o, müzakirə edilməz, xatırladılmaz. Halbuki, ölüm yaşanılacağı mütləq olan bir həqiqətdir, amma onunla sanki yoxmuş kimi davranılır. Cəmiyyətin böyük bir qisminin bu məntiqə sahib olması insanda bir rahatlığa səbəb ola bilər. Halbuki, onun özü kimi digər insanlar da aldanmaqdadır. İnsanlar ölümü, qiyamət gününü və axirəti bilir, amma bu haqda düşünmürlər. Onlar dünya həyatı ilə qənaətlənir, daha doğrusu, bununla qane olmağı istəyirlər. Halbuki, Allah Quranda insanların qaçdığı ölüm gerçəyi ilə mütləq qarşılaşacağını bildirir. Ayədə belə buyurulur:

    “De: “Qorxub qaçdığınız ölüm sizi mütləq yaxalayacaqdır. Sonra siz gizlini də, aşkarı da bilənin hüzuruna qaytarılacaqsınız. O da sizə nələr etdiyinizi xəbər verəcəkdir!” (“Cumuə” surəsi, 62/8)

Ölüm yalnız insanlara məxsus deyildir. Müvəqqəti olan dünya həyatında insan kimi hər şey ölümlüdür. Allah bizə bütün kainatın içindəki canlılarla birlikdə yox olacağı bir günün varlığını, yəni qiyamət gününü bildirmişdir. Qiyamət günü imtahanın başa çatdığı son gündür. Yer üzündəki hər insan o günün gəlməsini bir xeyli əlamət əsasında anlayacaq və kainatın ölümü ilə nəticələnəcək hadisələr, həqiqətən də tükürpərdici olacaq. Və ən nəhayət, dünyadakı bütün insanlar qiyamətin həqiqətə çevrildiyi gün onları gözləyən yenidən dirilişi qavrayacaq. Belə bir günlə qarşılaşmağı gözləməyənlər üzləşdikləri bu açıq-aydın həqiqəti rədd edə bilməyəcək və Allah`ın əmrinə istəyib-istəməsələr də, boyun əyəcəklər. Allah bütün kainat üçün böyük bir aqibət hazırlamışdır. İnsanların çoxu hər nə qədər inkar etməyə çalışsa da, qiyamət saatı onları müəyyən edilmiş bir vaxtda gözləyir.
Qİyamət günü mütləq həqİqətdİr

Daha əvvəl bəhs etdiyimiz kimi, dünyanın müvəqqəti dəyərlərinə sahib olmağı özü üçün yetərli görən insanlar həqiqətdən çeşidli üsullarla qaçırlar. Ölüm bütün gerçəkliyi ilə yan-başlarında ikən bunu qulaqardı edir, yenidən diriləcəkləri günü də unutmağa çalışırlar. Onların nəzərincə, bunları düşünməmək bir nicat yoludur. Beləliklə, insanlar Allah qarşısındakı vəzifələrini ağıllarına gətirməyərək yalnız öz gücləri hesabına yaşaya biləcəklərini zənn edirlər. Halbuki, qiyamət günü mütləq bir həqiqətdir. Bu həqiqət vəhy yolu ilə Quranda bildirilmişdir.

Eyni zamanda, Quranda qiyamət günündə həqiqətə çevriləcək hadisələrin təsvirləri də verilir. Olduqca müfəssəl şəkildə anladılan qiyamət vaxtında yer üzündə və bütün kainatda olacaqları hadisələr, bununla yanaşı, insanların ruhi vəziyyəti, onların bütün varlığına hakim olacaq böyük çaşqınlıq, qorxu, vəhşət və təlaş açıq bir şəkildə anladılır. Şübhəsiz, kainat qüsursuz olaraq yoxdan yaradıldığı kimi, yenə qüsursuz və fövqəladə şəkildə sona çatacaq. Planetlər orbitlərini tapa bilməyəcək, dağlar yerindən oynayacaq. Daha əvvəl hər şeyin təsadüf ola biləcəyi bəhanəsi ilə Allah`ı inkar edənlər bütün nizam və tarazlığı alt-üst edən bu mütləq hadisələr qarşısında təsadüflərin deyil, yalnız Allah`ın hökmünün əsaslı olduğunu anlayacaqlar:

    “De: “Göylərdə və yerlərdə olanlar kimindir?” De: “Allah`ındır!” O, Özü Özünə rəhmli olmağı yazmışdır. Olacağına heç bir şübhə edilməyən qiyamət gününə sizi O toplayacaqdır. Özlərinə zərər vuranlar, əlbəttə, iman gətirməzlər!” (“Ənam” surəsi, 6/12)

    “Sur bircə dəfə üfürüləcəyi; yer və dağlar qaldırılıb bircə dəfə bir-birinə çırpılacağı zaman - məhz o gün qiyamət qopacaqdır!” (“Haqqə” surəsi, 69/3-15)

Qİyamət günü müəyyən edİlmİş bİr vaxtdır

Zaman irəlilədikcə qiyamətin baş verəcəyi ana doğru sürətlə yaxınlaşırıq. İnsanların böyük çoxluğu qiyamət vaxtını özlərindən çox sonrakı nəsillərin qarşılaşacağı bir hadisə sayır. Burada bu həqiqəti xatırlatmaq faydalı olardı. Heç şübhəsiz ki, bizlərdən əvvəlki nəsillər də eyni düşüncə ilə hərəkət ediblər və uzaq gələcəkdəki bu hadisəni əsla düşünməyiblər. Elə isə dünya üzərində ilk insanın yaradılışından etibarən yaşamış olan bütün adamlar qiyamət günü gerçəkləşəcək hadisələrin şahidi olacaq, Allah`ın hüzurunda toplaşacaq və heç kimsə üçün bir qaçış mümkün olmayacaqdır. Üstəlik, siz gündəlik həyatınıza davam edərkən, gələcək üçün planlar hazırlayarkən bu günün olmayacağına dair bir zəmanət də yoxdur. Mütləq gerçəkləşəcək qiyamətin vaxtı yalnız Allah tərəfindən müəyyən edilib və onun vaxtını yalnız Allah bilir. Ayələrdə bu mövzu ilə bağlı belə buyurulur:

    “De: “Məni sizin qorxudulduğunuz əzabın yaxın olduğunu, yaxud Rəbbimin onun üçün uzun bir müddət təyin edəcəyini bilmirəm! Qeybi bilən ancaq Odur və Öz qeybini heç kəsə əyan etməz”. (“Cin” surəsi, 25-26)

Allah böyük bir nizam içində yaratdığı həyatı bizim bilə bilmədiyimiz bir vaxt bütün nizamı ilə birlikdə sona çatdıracaq. İnsanların böyük bir çoxluğu bu aqibətə şübhə etməyi və buna inanmamağı məqbul sayır və bu səbəblə, inkarçılığı üstün saymış ola bilir. Ancaq tərif edilən bu son gün inkarçılar üçün olduqca çətin, qorxulu bir gün olacaq. Bu səbəblə, inanmayaraq olacaqları gözləmə yerinə, varlığına şübhə duymadan qiyamət gününə iman etmək insanı onun özü üçün daha çox əhəmiyyətli və qazanclı bir nəticəyə çatdıracaq. Çünki dünyada xərclədiyi cəhdlərin boş bir səy olduğunu qiyamət saatı ilə anlayan bir insanın peşmançılığı izahı olduqca çətin olan çox şiddətli bir peşmançılıqdır. Allah bir ayədə belə buyurur:

    “O böyük bəla (qiyamət) gələndə, o gün insan nələr etdiyini yadına salacaqdır”. (“Naziyat” surəsi, 34-35)